Povezane vijesti

Na Vidovdan otkivanje spomenika junaku sa Košara Predragu Leovcu

27 juna, 2024

Sjutra parastos za 25 ubijenih pored jame na Stražici

26 juna, 2024

Hitno potrebna humanitarna pomoć za dječaka Jovana Dašića

26 juna, 2024

Građani Crne Gore najčešće obolijevaju od raka pluća, dojke, debelog crijeva, bešike i prostate

Maligne bolesti (poslije kardiovaskularnih bolesti) zauzimaju drugo mjesto po broju obolijevanja i umiranja stanovništva u svijetu i predstavljaju rastući javnozdravstveni problem, na šta ukazuju i procjene Svjetske zdravstvene organizacije i Međunarodne agencije za istraživanje raka za 2020. godinu, saopšteno je iz Instituta za javno zdravlje IJZ.

Tokom te godine registrovano je oko 10 miliona smrtnih slučajeva od malignih tumora svih lokalizacija, dok je 19,3 miliona osoba obolelo od nekog oblika raka. Proc enjuje se i da će se 75 odsto svih prevremenih smrtnih ishoda od raka u svetu do 2030. godine i dalje registrovati u nerazvijenim i srednje razvijenim zemljama.

Vodeće lokalizacije raka u obolijevanju i umiranju su rak pluća, rak dojke i rak debelog crijeva. Ove tri vrste raka čine zajedno jednu trećinu novooboljelih i umrlih osoba od raka u svijetu. Posmatrano prema polu, rak pluća je najčešće dijagnostikovan rak kod muškaraca (14,3 odsto svih novih slučajeva raka). Zatim slede rak prostate i rak debelog creva. Rak dojke je najčešće dijagnostikovan maligni tumor kod žena (čini 24,5 odsto svih novootkrivenih slučajeva raka) i vodeći je uzrok smrti od raka kod žene. Slijede ga rak pluća, rak debelog crijeva i rak grlića materice.

„Svjetski dan borbe protiv malignih bolesti obeležava se 4. februara i ima za cilj pružanje informacija o zastupljenosti malignih bolesti i značaju ujedinjenja svih učesnika: od pojedinaca, organizacija, zdravstvenih institucija preko kreatora i donosioca zdravstvenih politika, u preduzimanju zajedničkih akcija u procesu prevencije, blagovremenog otkrivanja, lečenja malignih bolesti i pružanju palijativne njege”, kažu u IJZ.

Rastući trend obolijevanja od malignih tumora, na globalnom nivou, povezan je sa produženjem očekivanog trajanja života, porastom broja stanovnika uz negativan uticaj poznatih faktora rizika (upotreba duvanskih proizvoda, nepravilna ishrana i visok indeks telesne mase, povećana upotreba alkohola, fizička neaktivnost, zagađenost vazduha). i dr). Osim toga, oko 13 odsto malignih bolesti u svijetu povezano je sa hroničnim (kancerogenim) infekcijama.

Hepatitis B i C virus povećava rizik razvoja raka jetre, HPV raka grlića materice i Helicobacter pilori raka želuca.

U Crnoj Gori, prema procjeni Svjetske zdravstvene organizacije iz 2020. godine, bilo je 3184 novih slučajeva oboljelih od malignih bolesti. Slično kao u ostalim zemljama u razvoju, stanovništvo Crne Gore najčešće obolijeva od raka pluća, raka dojke, raka debelog crijeva, raka mokraćne bešike i raka prostate.

Posmatrano po polu, muškarci najčešće obolijevaju od raka pluća (18,7 odsto), a zatim slede rak debelog creva (11,3 odsto), rak prostate (osam odsto) i rak bešike (6,7 odsto). Žene najčešće obolijevaju od raka dojke (25,6 odsto), raka debelog creva (9,3 odsto), raka pluća (8,5 odsto), raka grlića materice (7,6 odsto). Kada je u pitanju starosna dob, maligne bolesti su naučestalije u dobi od 50 do 64 godine.

Preventivne mjere

Prevencija malignih bolesti je ključna komponenta i najisplativija dugoročna strategija svih programa usmerenih na smanjenje učestalosti obolijevanja, nastanka invaliditeta i umiranja od malignih bolesti. Procjene pokazuju da se 40 odsto malignih bolesti može izbjeći praktikovanjem zdravih stilova života ( Evropski kodeks protiv raka ), a jedna trećina malignih bolesti ima bolje ishode lečenja ukoliko se dijagnostikuje u ranoj fazi bolesti i lečenje započne na vreme.

U Crnoj Gori su uspostavljena tri organizovana skrining programa. Cilj skrining programa je rano otkrivanje premalignih i malignih promena što omogućava pravovremeno lečenje i bolje ishode bolesti. Na nacionalnom nivou sprovodi se skrining program raka grlića materice i skrining program raka debelog creva, a skrining program raka dojke se sprovodi, za sada, u četiri opštine (Podgorica, Cetinje, Danilovgrad i Kolašin).

Takođe, prošle godine u Crnoj Gori je uspostavljen Program HPV vakcinacije, veoma važna mjera primarne prevencije. Vakcina štiti od devet tipova HPV (humani papiloma virus), među kojima su HPV tipovi 16 i 18, koji su najznačajniji faktor rizika za nastanak raka grlića materice.

Karakteristike malignih bolesti

Maligne bolesti se mogu javiti na gotovo svakom organu ili telu, a karakteriše ih nekontrolisan rast i razmnožavanje ćelija koje prelaze uobičajene granice, šire se u zdravo tkivo i razaraju ga. Širenjem ćelija putem limfe i krvi stvaraju se metastaze u udaljenim organima. Neoplazma i maligni tumor drugi su uobičajeni nazivi za rak.

Kako smanjiti opterećenje društva malignim bolestima?

• Svakodnevnim praktikovanjem zdravih stilova života i primeni postojećih strategija prevencije zasnovanih na dokazima oko 30 odsto i 50 odsto karcinoma može biti spriječeno
• Ranim otkrivanjem malignih bolesti (redovni preventivni pregledi i učestvovanjem u skrining programima)
• Odgovarajućim pravovremenim lečenjem i njegovim pacijentima koji imaju rak.

Evropski kodeks protiv raka

Na inicijativu Evropske komisije nastao je Evropski kodeks protiv raka i ima za cilj informisanja stanovništva o mjerama koje pojedinci mogu preduzeti za sebe i svoju porodicu, pridržavajući se „12 koraka za smanjenje rizika od raka“ :

1. Ne pušite . Ne koristite duvan u bilo kojem obliku.
2. Neka vaš dom bude bez duvanskog dima.
3. Održavajte zdravu tjelesnu masu.
4. Budite svakodnevno fizički aktivni . Ograničite vreme koje provodite sjedeći.
5. Hranite se zdravo:

• Jedite dosta integralnih žitarica, mahunarki, povrća i voća.
• Ograničite unos visokokalorične hrane (hrane bogate šećerima ili mastima) i izbegavajte konzumiranje zaslađenih namirnica.
• Izbjegavajte industrijsku prerađenu hranu; ograničite unos crvenog mesa i hrane sa puno soli.

6. Ako pijete bilo koji alkohol, ograničite količinu. Da bi se sprečila pojava raka, bolje je ne piti alkohol.
7. Izbjegavajte pretjerano izlaganje suncu. To naročito važi za decu. Koristite zaštitna sredstva. Ne koristite solarijume.
8. Zaštita na radnom mestu od materijala koje izazivaju rak. Poštujte zdravstvene i bezbjedonosne preporuke.
9. Saznajte da li ste izloženi zračenju iz prirodnih izvora rada u vašem domu. Preduzmite mjere da smanjite nivo rada.
10. Za žene:

• Dojenje smanjuje najveći rizik za dobijanje raka. Ako ste u mogućnosti, dođite svoju bebu.
• Hormonska supstituciona terapija povećava rizik od nastanka nekih vrsta raka. Koristite hormonsku terapiju po dogovoru sa Vašim doktorom.

11. Uključite svoju decu u program vakcinacije za:

• Hepatitis B (za novorođenčad)
• Humani papiloma virus (HPV) (za devojčice).

12. Učestvujte u organizovanim programima za skrining raka:

• Debelog crijeva (žene i muškarci)
• Dojke (žene)
• Grlića materice (žene).

Tretman malignih bolesti

Pravovremena i tačna dijagnoza malignih bolesti omogućava uspešno i efikasnije lečenje, koje obično uključuje radioterapiju, hemoterapiju i/ili operaciju. Primarni cilj je izliječiti rak ili značajno produžiti život oboljelih osoba. Veoma je značajna i fizička, psihosocijalna podrška i palijativno zbrinjavanje u terminalnim stadionima raka čime se značajno unapređuje kvalitet života tim osobama.

Kada se otkrivaju na vreme i liječe u skladu sa najboljom praksom, pojedini tipovi malignih bolesti, kao što su rak dojke, rak grlića materice, oralni karcinom i kolorektalni karcinom, imaju visoku stopu izlječenja.

Palijativno zbrinjavanje je značajan pristup za ublažavanje simptoma malignih bolesti i poboljšanje kvaliteta života pacijenata, kao i njihovim porodicama. Posebno je potreban u uznapredovalim stadionima malignih bolesti kada su male šanse za izliječenje.

Izvor-CdM