Pljevaljske novine web portal
Povezane vijesti
Da li je državna vlast namjerno stvarala neefikasne državne institucije i organe, da li je zakonodavna vlast namjerno donosila neusklađenu zakonsku regulativu pogodnu mahinaciji metodom “ rupe u zakonu” pitanja su na koja za sada ima samo jedan odgovor – tranzicija i reforme. Takva postsocijalistička dešavanjja za posledicu su imala propadanje, uništavanje društvene imovine i bogaćenje pojedinaca, za ljude iz vrha političkih struktura enormno a “na sreću” nije zaobišlo ni pojedine penzionere. imovina se prodavala po simboličnim cijenama ili služila za lično bogaćenje. Najgore od svega što mnoga privatizovana imovina propada jer vlasnici ne umiju da njom upravljaju, ili nisu stvarni vlasnici ili čekaju da je nekom preprodaju.
Na javnoj sceni godinama imamo žive primjere mnogih nezakonitosti na koje je izostala reakcija nadležnih institucija. Na primjeru agrokooperative “Doganje”, istoimene bivše zemljoradničke zadruge, jedine preostale od ukupno 14 njih, formiranih početkom devedesetih godina prošlog vijeka od imovine nekadašnjeg pljevaljskog giganta Poljoprivredno-trgovinskog kombinata PTK , koji je u svom vlasništvu imao preko 1.600 ha zemljišta u opštini i držao je svu trgovinu, mesare, mljekaru, te zapošljavao oko 1000 radnika u 86 maloprodajnih objekata u opštini, kao i nekim većim gradovima bivše SFRJ, vidimo da je pet kooperanata i dva radnika godinama podnosilo prijave ministarstvu poljoprivrede i nadležnim organima, za kako kažu, organizovano kriminalno djelovanje, a da su tek u oktobru prošle godine dali izjave Specijalnom tužilaštvu vezano za grupu koja je organizovano sa direktorom poharala imovinu kooperative.
Tranzicija i reforme na primjeru „Doganja“
Trenutno „Doganje“,odnosno 19 kooperanata, posjeduje oko 150 ha zemljišta. Najplodnije zemljište bilo je na Servanovcu gdje im je od nekadašnjih 15 ha ostalo 60 ari u posjedu. U katastarskoj opštini Ilino brdo posjeduju 9 ha, od čega je 8 ha šume, Šumanama- Maljevecu oko 74 ha, Ardovićima 40 ha, Pljevaljima u Ševarima oko 20 ha i u Šumanama1 oko 6 ha. Vlasnici sve te imovine su bivši radnici – zadrugari- kooperanti (od kojih su većina otišli u penziju), koji su po osnovu nekadašnjih neisplaćenih toplih obroka postali vlasnici novčanog udjela u iznosu od 24.000 evra, a koji svoj udio prenose na svoje potomke.
Penzioneri kooperanti sa nezakonito izabranim direktorom, kome je i takav petogodišnji mandat istekao 18. januara, Zoranom Šiljkom poharali su imovinu „Doganja“ i planiraju, na Skupštini kooperanata 10. februara ove godine, da izvrše reorganizaciju uz odvajanje, uzmu dio imovine i formiraju novu koooperativu „Maljevac“ a da „Doganjama“ ostave kompletna dugovanja. Poreska uprava blokirala ih je na 124.000 evra, imaju petogodišnju blokadu računa, koja je u januarau iznosila oko 168.000 evra a sa neizmirenim platama i dugovanja Doganja iznose oko 200.000 evra.
-Za dnevni red predloženo je usvajanje predloga o uslovima i načinu odvajanja uz osnivanje nove koooperative Maljevac, usvajanje pravila agrokooperative Maljevac i izbor njenog VD direktora, izbor predsjednika Skupštine. Nosens je da mi koji nismo pripali toj kooperativi biramo rukovodstvo neke nove koopertive niti odlazeći mogu birati poslovodstvo one koja ostaje – kazao je kooperant i zaposleni Doganja Milosav Laketić, dodajući da su ljetos, bez prisustva kooperanata koji se protive nezakonitim radnjama većine, održali sjednicu Skupštine akcionara na kojoj su odlučili da nadležnosti upravnog i nadzornog odbora preuzme Skupština „što je nezakonito jer je to moguće samo za kooperative koje imaju do 15 kooperanata“. Kooperanti-radnici o svemu su pismeno obavjestili poljoprivrednog inspektora Mile Čamdžića, koji se proglasio nenadležnim i kompletnu prijavu predao Osnovnom državnom tužilaštvu, kome su Pljevaljske novine uputile pitanje da li su postupili po osnovu Čamdžićevog podneska, a odgovor nije stigao. Radnici Doganja podsjećaju da nadzor nad sprovođenjem ZOK vrši nadležni organ uprave preko poljoprivrednih inspektora, koji ima i ovlašćenje da nadzire vođenje knjiga.
Po Zakonu o kooperativama (ZOK) formiranje nove kooperative, nastaje uplatom udjela ili udruživanjem sopstvene imovine, ali nikako ne može sa imovinom kooperative Doganja da formira nova kooperativa, uplatom 200 evra po osobi. Posebno ističem da se po zakonu koopertaive ne mogu organizovati kao privredna društva niti kao drugi oblik svojine pa samim tim se ne mogu vršiti ni reorganizacije po Zakonu o privrednim društvima kako Šiljak planirao, kaže Laketić. Podjeća da direktor Šiljak nije zaposlenima obračunavao, niti isplaćivao zarade nego su do ličnih dohodaka dolazili preko advokata i javnih izvršitelja, pravnosnažnim sudskim presudama.
-Za sve to vrijeme direktor Šiljak je „svojoj“ grupi i samom sebi priznavao potraživanja preko izvršitelja na osnovu notarskog zapisa a mi smo preko sudova čekali po godinu, dvije jer se direktor obavezno žalio na presude, pa smo čekali potvrdu Višeg suda iz BP, kažu kooperanti –radnici.
Prihodovali dva miliona evra a nemaju proizvodnju od 2016. godine
U Agrokoperativi “Doganje” koja je, sa desetak zaposlenih, imala u poslednjih osam godina prihode od blizu dva miliona evra, u kojoj je trenutno zaposleno sedam osoba, a koja nema organizovan proces proizvodnje pet godina, pa samim tim nema ni rada niti prihoda po istom osnovu, izvršena je raspodjela stambenih kredita u iznosu od 360.000 evra za kooperante penzionere i direktora Šiljka, što je kršenje zakona jer je imovina upotrebljena u neposlovne svrhe, kažu kooperanti koji su u manjini.
Spisak potraživanja kooperanata-penzionera i direktora iznosio je preko 380.000 evra u 2019. godini
“Doganje” je prije 9 godina prglašeno za najuspješniju zadrugu u Crnoj Gori a glavni proizvod bila je proizvodnja sjemenskog i jestivog krompira. Glavninu prihoda Doganje je ostvarilo prodajom zemljišta, u pljevaljskom polju, Rudnika uglja za potrebe eksploatacije uglja, pa je 2012. Za oko 3,5 ha zemljišta i 2000 kvadrata objekata dobio oko 700.000 evra, od prodaje 10 ha i pokretne imovine preko 680.000 evra, a bilo je pojedničane prodaje zemljišta privatnim licima.
Za bivše zemljotradničke zadruge u razlozima za prestanak rada kooperativa zakon propisuje da imovina kooperative koja je nakon završenog stečajnog postupka preostala, poslije namirenja povjerilaca i povraćaja uloga članovima kooperative, postaje svojina lokalne samouprave na čijoj teritoriji je bilo sjedište te kooperative, te da lokalna samouprave može davati na korišćenje tu imovinu novoformiranim kooperativama, radi daljeg podsticanja razvoja kooperativa.
Društvena imovina poklonjena na krčmu bivšim zemljoradničkim zadrugama
Poslednjih 13 godina usvajanjem Zakona o nepokretnosti i Zakona o svojinskim odnosima čl.419 ne postoji državna ili društvena imovina data na korošćenje pravnim subjektima već postoji lična svojina. To je omogućilo da se kroz stečajni postupak, po cijenama nižim od 10 centi za kvadrat, prodaju kompletene zemljoradničke zadruge, poslednjih godina Boljanići, Koperativa klanica, Vrulja, Gradac. Usvajanjem 2015. godine ZOK propisano je da „zadruge osnovane do stupanja na snagu ovog zakona koje su koristile nepokretnu imovinu, na osnovu odluke nadležnih organa, dužne su da podnesu zahtjev tim organima za nastavak korišćenja te imovine, u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ovog zakona”, te da ako su uskladile poslovanje sa ZOK “imaju pravo prioriteta na dodjelu te imovine na dalje korišćenje ali da se ona ne može pretvarati u uloge članova kooperative, niti na bilo koji način stavljati u nezadružnu funkciju”, što se u praksi nije desilo jer je kompletna imovina po Zakonu o svojinksim odnosima poklonjena kooperantima. Tako da odredba ZOK koja kaže da kooperanti ne raspolažu ulozima već samo na osnovu njih upravljaju, a mogu ih uvećati samo na osnovu prihoda nastalih na osnovu proizvidnjih rezultata a ne osnovu imovine, ispalo je da u stvarnosti ništa ne znači jer ulozi nisu bili ni bitni pošto su kooperanti radili šta su željeli sa imovinom, a ni jedna državna instutucija nije reagovala.
-ZOK je leks specijalis za bivše zadruge, odnosno novosonovane, jer se baziraju na dobrovoljnom udruživanju. Mi smo se udružili a po sili zakona, na tacni, smo dobili na upravljanje državnu imovinu koja nije naša a sva lična ulaganja kooperanata upisana su u knjizi članova kooperative koja se trajno čuva i predaje se ministarstvu poljoprivrede, kaže Laketić.
Iako se tri decenije priča da je poljoprivreda strateška grana razvoja u CG u praksi niko nije pokazo interesovanje za dešavanja u zadrugama, pa ni lokalne samouprave koje su mogle da imaju u vlasništvu hiljade hektara zemljišta i da traže investitore- kooperante kojima bi dala imovinu na koorišćenje. Pije tri decenije u Crnoj Gori zemljoradničke zadruge su, bez opština Bar i Ulcinj (za koje se procijenjuje da su imale do 30 ha), posjedovale 13 260 ha zemlje, od čega se po 45 odsto vodilo kao obradivo zemljište, odnosno livade, pašnjaci i šume, a 10 odsto kao šuma, s tim što su nakon više decenija mnogi pašnjaci „zarastanjem“ postali šume, a bilo je i značajne imovine u objektima, pogonima, mašinama, rekao je Duško Kovačević, poslednji direktora nekadašnjeg Zadruženog saveza Crne Gore, koji je ukinut 2015. godin, stupanjem na snagu Zakona o kooperativama (ZOK). Raniji predsjednik te institucije Božo Stamatović izjavio je za Pljevaljske novine prije desetak godina da zadruge služe za krčmu i lično bogaćenje pojedinaca. Vjerovatno bi se za svaki propali privredni subjekat mogla ispričati slična priča krčemenja je društvene imovine.
V.M.
Tekst objavljen u PV novinama u februaru 2021. godine
