Pljevaljske novine web portal
Povezane vijesti
Loše upravljanje, rasprodaja zadružnog zemljišta po cijeni ispod tržišne od 10 do 30 centi po kvadratu, raspolaganje imovinom u neposlovne svrhe, lično bogaćenje, neprecizna zakonska regulativa i rad zadruga bez ikakve kontrole državnih organa – učinili su državu saučesnikom mnogih primjera bezakonja na koja se, tri godine, žale kooperanti-radnici agrokooperative “Doganje”, koji su više puta podnosili krivične prijave državnim organima i tražili zaštitu prava na više adresa. Specijalno državno tužilaštvo već dvije godine vodi istražne radnje u predmetu “Doganje”.
Države nastale na teritoriji bivše SFRJ imale su neslavnu fazu postojanja prinudnog članstva u zadrugama i oduzimanja imovine poljoprivrednicima u periodu nakon drugog svijetskog rata. Do zadružne zemlje u Crnoj Gori se dolazilo konfiskacijom od državnih neprijatelja, oduzimanjem zemlje od kolonizatora, ličnim poklonima ili eksproprijacijom države (kao što je urađeno sa Pljevaljskim poljem za potrebe razvoja rudarske industrije) ili kupovinom zemljišta iz sredstava zadruge. Od sredine 19. vijeka formirane su prve zadruge u Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji, dok su u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Makedoniji prve zadruge formirane u prvoj deceniji 20. vijeka.
Nekadašnji pljevaljski Poljoprivredno-trgovinski kombinat PTK imao je preko 1600 ha zemljišta u opštini i držao je svu trgovinu, mesare, mljekaru, te zapošljavao do 1000 lica a danas oko 10 radnika redovno prima platu, ili direktori I stečajni upravnici. Tranzicijom iz socijalizma u bolje sjutra – kapitalizam, PTK se podijelio na četiri cjeline, iz kojih se “rodilo” devet zemljoradničkih zadruga (ZZ), od kojih danas postoje četiri “Doganje”, “Mljekara”, “Gradac” i “Bobovo” u stečaju. Samo jedna od tih ZZ radi i redovno isplaćuje zarade “Mljekara”, i to upravo ona koja je bila gotovo bez imovine, odnosno posjeduje samo zgradu, pogon i dvorište. Zemlja koja je seljacima oduzimana 1948. godine, jer su bili kolonizatori u Vojvodinu, što je oduzimano od državnih neprijatelja, odlukom opštine ili državnog organa postalo svojina pravnih lica ZZ koje nemaju titulara imovine – pa tu zemlju arče grupe “sretnika” skoro četvrt vijeka. ZZ su 2015. godine usvajanjem Zakona o kooperativama morale da se preregistruju u cooperative I to su uradile samo “Doganje”, “Gradac” I “Mljekara”. Doganje su osnovane 1994. godine transformacijom giganta PTK i imale su 30 zaposlenih. Svi zaposleni te godine postali su zadrugari i zavisno od visine staža i radnog mjesta stekli su zadružne uloge od 300 do 2000 evra, koji su nastali pretvaranjem dugovanja radnicima po osnovu toplog obroka, i to je računato kao novčana uplata. Radnicima je zadružna imovina data na korišćenje, stvaranje proizvodnje i zarade.
Prema podacima nekadašnjeg Zadruženog saveza Crne Gore, koji je ukinut 2015. godine stupanjem na snagu Zakona o kooperativama, prije tri decenije u Crnoj Gori zemljoradničke zadruge su, bez opština Bar i Ulcinj (za koje se procijenjuje da su imale do 30 ha), posjedovale 13 260 ha zemlje. Od toga po 45 odsto se vodilo kao obradivo zemljište, odnosno livade, pašnjaci i šume, a 10 odsto kao šuma, s tim što su nakon više decenija mnogi pašnjaci „zarastanjem“ postali šume. Bilo je i značajne imovine u objektima, pogonima, mašinama.
Zadruga je bila dužna da vodi poslovne knjige, podnosi računovodstvene iskaze, radi redovnu ili vanrednu zadružnu reviziju, dostavi izvještaj nekadašnjem Zadružnom savezu. Zadružna revizija je bila obavezna nekada i sada ali nije poznato da je iko ikada radio.
Raniji predsjednik te institucije Božo Stamatović izjavio je za Pljevaljske novine da zadruge služe za krčmu i lično bogaćenje pojedinaca, a poslednji, Duško Kovačević poveo je sudski spor zbog načina ukidanja te institucije, koja je preimenovana u Savez kooperativa.
U proteklih 25 godina mnogo puta uvođeni su stečajevi u ZZ, pisalo se o novim počecima rada i svečanim otvaranjima bivših zemljoradničkih zadruga u opštini Pljevlja, U “Izvještaju o stanju imovine i aktivnostima ZZ iz Pljevalja”, iz 2010. godine ,koji je uradio Božidar Stamatović, navodi se osam ZZ koje posjeduju zemljište površine 1540 ha. Zemlja nekadašnjih zemljoradničkih zadruga (ZZ) “zamrla je” i odavno nema proizvodnje u Pljevljima, izuzev u “Mljekari”. Samo u “Doganjama”, koja je 2000. godine bila najuspješnija zadruga u Crnoj Gori, se godišnje proizvodilo 250.000 tona sjemenskog i merkantilnog krompira, 20 t sjemena triticale i po 500 hiljada jaja.
Upravna zgrada agrokooperative „Doganje“
Zakon o zadrugama iz 1996. godine propisivao je da se zadružna imovina nije mogla prodavati već je morala biti u funkciji razvoja poljoprivrede, što se vidi iz Čl. 49a. “Zadruga koja koristi imovinu koja je evidentirana kao društvena svojina, odnosno kao društveni kapital, ne može bez prethodne saglasnosti agencije nadležne za poslove privatizacije da donosi odluke o raspolaganju tom imovinom, a naročito odluke o: prodaji, poklonu, razmeni, korišćenju, poravnanju sa poveriocima, davanju zaloge, davanju hipoteke i davanju garancije, davanju u dugoročni zakup i ulaganju u druga pravna lica”.
Ipak, u praksi nije bilo ovakve procedure pa su u Pljevljima neke zadruge ugašene rasprodajom imovine – Poljopromet i PTZ, što se nalazi u evidenciji Uprave za nekretnine .
Zadruge su prodavale zemlju voljom direktora, sudova i stečajnih upravnika. Za čitavo vrijeme svoga rada nisu plaćale opštini poreze na imovinu tako da su, “Napredak” Boljanići ( dužna 55.760 evra), “Gradac” (35.444 evra), “Kooperativa-klanica” (119.274) I “Doganje” (62.453 evra) , “Eko Vrulja” (16.900 evra) dužene 290 102 evra.
Na spisku blokiranih firmi Centralne banke CG poslednjeg dana marta 2019. godine nalaze se ZZ Napredak- Boljanići (preko 115 hiljada evra), kao i agrokooperative Gradac (preko 241 hiljada evra) i Doganje (preko 420 hiljada evra), sa ukupnim dugom preko 874 hiljade evra.
Auto otpad pored upravne zgrade „Doganja“
Prodata je kompletna imovina zadruga “PTZ” i “Poljopromet”, preko 104 ha zemljišta “Eko Vrulje”, preko 76 ha “Napredka”, i 535 ha zemljišta (od čega je 80 ha šuma) “Kooperative klanica” . “Klanica” je specifična jer je samo kvadrat zemljišta bio ispod 10 centi, a izvršena je i prodaja objekata (sa svim građevinskim dozvolama i komunalnom infrastrukturom) i opreme koja je ispala besplatna (linija klanja za sitnu i krupnu stoku, nepotpuna oprema za svinjsko odjeljenje, hale za prijem stoke, tri rashladne komore kapaciteta do 10 tona, odjeljenja za preradu iznutrica, sudžuka, pršuta koja je devedestih godina bilo najmodernije u Crnoj Gori, iz prodavnica četiri montažne komore preko 5 t, jedna za dubinsko održavanje, ledomjer i vitrine, jedna hladnjača, kuhinja i kotlarnica za “Klanicu”, tri prodavnice u Sarajevu). Činjenica je da kvadrat zemljišta Rudnik uglja plaćao do 7,5 evra a država od 6 do 18 evra za potrebe izgradnje regionalnog put Bijelo Polje – Vrulja, preko Mijakovića.
Za poreze na imovinu opštini duguju i vlasnici kupljene imovine bivših ZZ, izuzev Saše Radunovića, koji je kupio dio boljanićkog “Napretka” I opštini platio porez na imovinu 3.803 evra, I Dejana Mrdaka, koji je platio opštini 1.730 evra za dio zemlje”Eko Vrulje”. “Monte grupa” je zadužena za porez na imovinu 5.000 evra a platila je 3000 evra a Krsto Kuljača duguje 2.106 evra za dio “Napretka”.
Prvi dio priče
V.M.
Priča je nastala u okviru projekta „Unapređivanje praksi lokalnih medija u borbi proti korupcije i organizovanog kriminala“ koji sprovodi Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM). Projekat je dijelom finansirala Ambasada SAD u Podgorici. Mišljenja, nalazi, zaključci ili preporuke koji su ovdje izneseni su stav autora i ne odražavaju nužno stav Stejt dipartmenta/Vlade SAD.
